"Het is geen werk voor moeders": Waarom loopt het contract van een vrouw in Italië vaak af zodra er een kind geboren wordt?

Er is geen gebrek aan vrouwelijke excellentie in Italië. Van scholen tot universiteiten, van kleine bedrijven tot multinationals, in de meest uiteenlopende sectoren en specialisaties, hebben vrouwen hun talenten bewezen en blijven ze dat doen, zowel in teamverband als als leider. Toch is de komst van een kind zelfs vandaag de dag nog steeds een uitdaging. Het vertegenwoordigt een abrupt aangetrokken handrem op de race van een professional naar professioneel succes. Er zijn inderdaad veel deuren die sluiten, tussen lagere salarissen, kwetsbare carrières en uiteindelijk ontslagen . Dit is het genadeloze beeld dat naar voren komt in "Not a Job for Mothers" van Roberto Rizza, Lorenzo Cattani, Giovanni Amerigo Giuliani en Rebecca Paraciani: een onderzoek dat zich niet tevreden stelt met cijfers, maar zich erin verdiept en de stemmen en gedwongen keuzes van Italiaanse moeders blootlegt.

Het boek verweeft nationale gegevens met de ervaring van Bologna's Plan voor Gelijkheid, waarbij meer dan zeshonderd ouders – voornamelijk vrouwen – hun baan opzegden na de geboorte van een kind. Dit zijn geen "gevallen", maar een systeem. De kindertijd wordt een privéprobleem : ontoereikende voorzieningen, onmogelijke uren, afwezige of ontoegankelijke kinderopvang; ouderschapsverlof dat erger is opgevat dan de retoriek van "familie" suggereert; glazen plafonds die lager worden met elke carrièrestap; gesegregeerde banen "voor vrouwen"; territoriale en sociale scheidslijnen die de kloof tussen Noord en Zuid, tussen degenen die zich een netwerk kunnen veroorloven en degenen die alleen achterblijven, vergroten. Zo wordt moederschap optioneel, geen keuze; of erger nog, een curve die juist degenen die het meest hebben geïnvesteerd in onderwijs en kwalificaties, van de arbeidsmarkt afleidt.

De auteurs van het boek wijzen met de vinger naar een cultuur die de verantwoordelijkheid voor het organiseren van het leven bij moeders legt , hen met woorden prijst en met daden straft. En ze herinneren ons eraan dat economische onafhankelijkheid geen detail is: het is de voorwaarde voor autonomie, een barrière tegen gendergerelateerd geweld , de concrete mogelijkheid om te zeggen: "In mijn leven kies ik alleen voor mezelf." Wanneer een vrouw gedwongen wordt haar baan op te zeggen, verliest ze niet alleen haar inkomen: ze verliest ook haar vrijheid, haar netwerken en haar toekomst.

De klacht eindigt echter niet met een klaagzang. Het boek wijst een weg vooruit: alleen de kruising van innovatief beleid – wijdverbreide en toegankelijke onderwijsdiensten , echt gedeeld verlof, prikkels voor vrouwen om te werken en de strijd tegen segregatie – en een cultuur van gelijkheid die doordringt op de werkplek, in scholen en in gezinnen, kan moederschap transformeren van een vermeend obstakel tot een gedeelde waarde. We spraken hierover met de auteurs zelf.

Hoe ontstond het idee voor dit boek en wat waren de criteria voor het uitvoeren van de analyse?

Het idee voor het boek komt voort uit een objectieve bevinding, die jaarlijks wordt gepubliceerd door de Nationale Arbeidsinspectie: in Italië betreft de overgrote meerderheid van de vrijwillige ontslagen door ouders moeders. We wilden dit fenomeen in verband brengen met andere cruciale aspecten. Ten eerste de kenmerken van de deelname van vrouwen aan betaald werk, die in ons land aanzienlijk lager ligt dan het Europese gemiddelde, gekenmerkt door sterke beroepssegregatie en meer gefragmenteerde carrièrepaden dan die van mannen. Een tweede factor betreft het beleid inzake de balans tussen werk en privé, dat in Italië nog steeds ernstige tekortkomingen vertoont: het gebrek aan opvang voor jonge kinderen (0-2 jaar) en onvoldoende ondersteuning voor ouders maken het moeilijk om werk en gezinsverantwoordelijkheden te combineren. Daarbij komt nog de nog steeds verouderde wetgeving inzake ouderschapsverlof, die weinig betrokkenheid van vaders voorschrijft en daarom niet effectief is in het herstellen van de verdeling van zorglasten tussen de geslachten.

Welke van de onderwerpen die je aankaartte, leek het meest urgent of dramatisch? En welk verhaal in het bijzonder gaf je dat gevoel?

Het is duidelijk geworden dat degenen die besluiten om te stoppen met werken om zorgredenen, meestal vrouwen zijn die de gezinsondersteuning missen die hun ouderlijk netwerk biedt. Dit onderstreept hoe in ons land het gezin de tekortkomingen van het overheidsbeleid en een arbeidsmarkt die vrouwen nog steeds sterk discrimineert, blijft compenseren. Een ander nauw verwant probleem is het gebrek aan echt effectief beleid voor de balans tussen werk en privéleven dat de werkgelegenheid van vrouwen kan beschermen en kan voorkomen dat moederschap een obstakel wordt voor een carrièrepad. Dit beeld wordt compleet gemaakt door een culturele component die verre van marginaal is. Onze gegevens tonen aan dat, ondanks het groeiende bewustzijn van gendergelijkheid in de afgelopen decennia, er in Italië een diepe culturele ambivalentie blijft bestaan: een nog steeds aanzienlijk deel van de bevolking blijft geloven dat betaald werk de moederrol in gevaar kan brengen, terwijl ze moeite hebben om volledig te accepteren dat vaders op gelijke voet met moeders voor hun kinderen kunnen zorgen. Met andere woorden, het waardesysteem blijft verankerd in traditionele modellen die het delen van zorg belemmeren en het idee voeden dat moederschap en werk met elkaar in conflict zijn, in plaats van dat ze compatibele dimensies complementair zijn."